Auteur: N. Elstiņš-Tromp.

Chronische pijnklachten kunnen één van de uitingen zijn van somatisch onvoldoende verklaarde lichamelijke klachten (SOLK). Een aanwijzing voor de werkhypothese SOLK is o.a. als blijkt dat somatische pijnbehandelingen onvoldoende werken.

Uit diverse onderzoeken in de Verenigde Staten blijkt dat patiënten met een donkere huidskleur systematisch minder pijnbestrijding ontvangen dan patiënten met een blanke huidskleur. Verondersteld wordt dat dit samenhangt met misvattingen over de biologische verschillen tussen donkere mensen en blanke mensen, bijvoorbeeld dat ze minder pijn voelen of dat ze een sterker immuunsysteem hebben.

In een studie van de Universiteit van Virginia werd deze hypothese onderzocht in een tweedelige studie waarin leken, medische studenten en arts-assistenten werden gevraagd om in verschillende scenario’s de pijn van een persoon met een blanke huidskleur of een persoon met een donkere huidskleur te beoordelen. Er werd gekeken naar de mate waarin misvattingen over biologische verschillen zich voordeden; er werd onderzocht of deze misvattingen een verband hielden met verschillen in de inschatting van pijn; en in de tweede studie werd tevens gekeken of dit invloed had op het behandelvoorstel.

In het eerste onderzoek werden 92 blanke participanten zonder medische achtergrond gevraagd in 18 scenario’s de mate van pijn te beoordelen die men zou beleven in een bepaalde situatie. Bijvoorbeeld: de hand tussen de deur krijgen is: ‘niet pijnlijk’, ‘matig pijnlijk’, ‘behoorlijk pijnlijk’ of ‘extreem pijnlijk’. Vervolgens dienden de participanten in dezelfde situaties de pijnbeleving te beoordelen van mannelijke en vrouwelijke slachtoffers met een blanke of donkere huidskleur. Ook werden hen 15 stellingen voorgelegd over biologische verschillen tussen mensen met blanke of donkere huidskleur waarbij ze op een 6-puntsschaal deze konden aanmerken als waar of niet waar.

In het tweede onderzoek werden 418 blanke medische studenten en arts-assistenten gevraagd om twee casus te beoordelen over een donkere patiënt en een blanke patiënt waarbij ras en casus random varieerden. Ook vulden de participanten dezelfde vragenlijst met stellingen over biologische verschillen in.

Tabel 1: Een aantal van de foutieve stellingen die werden voorgelegd aan de deelnemers

Uit het eerste onderzoek bleek dat de pijn-inschatting voor mensen met een donkere huidskleur inderdaad significant lager was dan voor mensen met een blanke huidskleur.  Deze inschatting week meer af naar mate de participant meer misvattingen over biologische verschillen had. In totaal werd 22% van de stellingen over biologische verschillen verkeerd beoordeeld.

In het tweede onderzoek werd 12% van de stellingen foutief beoordeeld. Verder bleken, evenals in de eerste studie, misvattingen samen te hangen met onderschatting van pijn bij donkere mensen en nam ook hier de mate van onderschatting van de pijn toe als sprake was van meerdere misvattingen. Daarnaast was in 15% van de gevallen sprake van slechtere pijnbehandeling die was gerelateerd aan onderschatting van pijn en misvattingen over biologische verschillen tussen patiënten met een donkere of blanke huidskleur. Een opvallend resultaat was dat participanten zonder misvattingen de pijnbeleving van blanke patiënten te laag inschatten. Hierbij was het pijnbeleid wel gelijk aan dat van donkere patiënten, wat mogelijk alsnog op onderbehandeling bij deze groep patiënten wijst.

De resultaten suggereren dat in de medische hulpverlening nog steeds sprake is van ongelijke behandeling bij mensen van verschillende rassen door misvattingen over biologische verschillen. Verder onderzoek is nodig om dit fenomeen te generaliseren naar situaties zoals deze zich in de medische praktijk in Nederland voordoen. Maar het is aannemelijk dat ook hier soortgelijke verschijnselen interfereren met de behandeling. Onderzoeken als deze kunnen helpen je bewust te worden van vooroordelen en misvattingen bij jezelf en bij collega’s als het gaat om de pijnbeleving of lichaamsbeleving in diverse culturen.

Hoffmana K.M., Trawaltera S., Axta J.R., and Oliver M.N. Racial bias in pain assessment and treatment recommendations, and false beliefs about biological differences between blacks and whites. PNAS. April 2016. 113/16: 4296–4301