Auteur: Yvette Mol.

Paracetamol is de meest verkochte ’over the counter’ pijnstiller in Nederland. Van alle zonder voorschrift verkochte medicijnen in apotheken in Nederland is een kwart paracetamol, zo blijkt uit cijfers van de Stichting Farmaceutische Kerngetallen. Ook tijdens een ziekenhuisopname krijgen veel patiënten standaard paracetamol voorgeschreven voor pijnklachten.

Het actieve ingrediënt in paracetamol is acetaminofen. Ondanks dat we het precieze fysiologische werkingsmechanisme nog niet kennen weten we wel dat paracetamol pijn en koorts vermindert. Eerder onderzoek laat zien dat pijn- en koorts dempen niet het enige is wat paracetamol doet. Paracetamol dempt naast pijn bijvoorbeeld ook vervelende gevoelens in relaties (DeWall et al, 2010). Verondersteld wordt dat dit met name te maken heeft met het werkingsmechanisme in het brein: de amygdala en insula lijken hierin een grote rol te spelen (Berntson, 2011).

De amygdala koppelt zintuigelijke informatie aan emoties. Laesies van de amygdala worden gerelateerd aan gedempte ‘arousal’, ofwel verminderde activatie van het zenuwstelsel op stimuli. De insula lijkt zintuigelijke prikkels te bundelen binnen een emotionele context en is betrokken bij pijn en basale emoties als angst en woede. Schade aan de insula leidt tot demping van zowel negatieve en positieve stimuli. Gedacht wordt dat de insula een bredere rol speelt in het integreren van affectieve en cognitieve processen. De amygdala daarentegen heeft een specifiekere rol op het gebied van arousal en specifiek voor negatieve stimuli (Berntson, 2011).

Onderzoekers van de Ohio State University onderzochten in een gerandomiseerde studie of er verschillen waren in (emotionele) reacties van proefpersonen die paracetamol of een placebo kregen. Het doel van de studie was te kijken of het klopt dat paracetamol invloed heeft op het ervaren van negatieve en positieve stimuli en de sterkte waarmee emoties worden ervaren.

De studie bestond uit twee delen (deel één N=82, deel twee N=85 gezonde studenten) en was voor beide groepen hetzelfde. In het eerste deel keken de proefpersonen naar dezelfde foto’s afkomstig uit het International Affective Picture System (AIPS) waarbij ze aan de hand van een score schaal aangaven hoe negatief dan wel positief een foto was. De schaal liep van -5 (extreem negatief) tot +5 extreem positief. Het tweede deel bestond uit het bekijken van diezelfde plaatjes in een andere volgorde waarbij gevraagd werd naar de emotionele reactie aan de hand van een score schaal die liep van 0 (weinig tot geen emotie) tot 10 (extreem veel emotie). Tevens moest, als controletest, worden aangegeven hoeveel van de kleur blauw proefpersonen in een foto zagen.

Proefpersonen die paracetamol (1000 mg, twee tabletten) kregen ervoeren negatieve stimuli minder negatief, en positieve stimuli minder positief dan de groep die een placebo kreeg. Ook ervoer de paracetamolgroep minder invloed op emoties bij extreem positieve danwel negatieve stimuli in vergelijking tot de personen in de placebogroep. Dit is een aanwijzing dat paracetamol invloed heeft op met name de insula. De studie liet geen effect zien op controletest; de beoordeling van de hoeveelheid blauw die te zien was in een foto was niet significant verschillend in beide groepen.

De auteurs concluderen dat paracetamol activiteit dempt in de insula en gerelateerde hersenregio’s als de amygdala. Paracetamol blijkt dan niet alleen een pijnstiller te zijn maar ook een emotiedemper. Dit onderzoek draagt bij aan een andere kijk op pijnervaring in het algemeen. Uiteraard is er nader onderzoek nodig, ook in patiëntgroepen, om dit met meer zekerheid te kunnen zeggen. Daarnaast is het nog niet bekend of paracetamol invloed heeft op de attentie op emotionele informatie of juist op de verwerking ervan. Het bovenstaande onderzoek was uitgevoerd bij gezonde studenten die eenmalig paracetamol kregen. Wat zou de invloed op dagelijkse emotionele beleving zijn bij patiënten die wegens chronische pijnklachten standaard 4000 mg paracetamol gebruiken?

Yvette Mol is ANIOS interne geneeskunde in het MCH Westeinde in Den Haag. 

Referenties

Durso GR, Luttrell A, Way BM. Over-the-Counter Relief From Pains and Pleasures Alike: Acetaminophen Blunts Evaluation Sensitivity to Both Negative and Positive Stimuli. Psychol Sci. 2015 Apr 10. pii: 0956797615570366 (ahead of print).

Overige referenties

Berntson GG. The insula, the amygdala and evaluative processes. Psychol Sci. 2011; 22(1): 80–86.

Naqvi NH. The insula and drug addiction: an interoceptive view of pleasure, urges, and decision-making. Brain Struct Funct. 2010; 214(0): 435–450.

Naqvi NH, Rudrauf D, Damasio H, Bechara A. Damage to the insula disrupts addiction to cigarette smoking. Science 2007: 26;315(5811):531-4.