Auteur: Birgit aan de Stegge.

Veelvoorkomende klachten na licht traumatisch hersenletsel (LTH) zijn hoofdpijn, vermoeidheid, overgevoeligheid voor licht en geluid, en geheugen- en concentratieproblemen. Deze klachten verdwijnen vaak geleidelijk na enkele dagen of weken. Het komt ook voor dat mensen klachten krijgen die atypisch zijn na het doormaken van LTH, zoals buikklachten of zwakte van een ledemaat. Deze aanhoudende atypische klachten na LTH kunnen in sommige gevallen ook geclassificeerd worden als somatisch-symptoomstoornis (SSS) of een functioneel neurologische stoornis (FNS). (Neuro)psychologische processen zoals catastroferen, vermijdende coping en chronische stress kunnen hierbij een rol spelen. Het doormaken van LTH is een bekende risicofactor voor het ontstaan van FNS. Soms wordt gedacht door zorgverleners dat mensen met atypische klachten overdrijven of zelfs simuleren, om bijvoorbeeld meer zorg af te dwingen of winst te halen uit een lopende letselschadeprocedure.

Op twee poliklinieken voor aanhoudende klachten na LTH in Amerika en Canada, werd bij 77 patiënten onderzocht of er werd voldaan aan criteria voor SSS of FNS of dat er sprake zou kunnen zijn van overdrijving of simulatie van klachten. Er werd verondersteld dat betrokkenheid bij een letselschadeprocedure en/of een lage score op de Test of Memory Malingering (TOMM) risicofactoren waren voor overdrijving of simulatie van klachten.

Met behulp van dossieronderzoek werd gekeken of de patiënten in het verleden bekend waren met angstklachten of functionele syndromen, zoals prikkelbare darmsyndroom en fibromyalgie. Ook werden de volgende vragenlijsten afgenomen:

• De Patiënt Health Questionnaire (PHQ-15), waarbij veelvoorkomende LTH klachten zoals hoofdpijn, duizeligheid, slaapproblemen en vermoeidheid werden gemeten
• De conversieklachten subschaal van de Screening for Somatoform Symptoms-7 schaal (SOMS-7) en de Rivermead Post-Concussion Symptoms Questionnaire om atypische neurologische klachten zoals spierzwakte, gevoelsstoornis, slikklachten, stemverlies en stotteren te meten.
• De Generalized Anxiety Disorder, Catastrophizing Scale en de Fear Avoidance Behavior after Traumatic Brain Injury Questionnaire, om angstklachten, catastroferen, en vermijdingsgedrag in het heden te scoren.

Uit het onderzoek bleek dat het in het heden hebben van angstklachten, neiging tot catastroferen en vermijdende coping waren geassocieerd met atypische klachten na doormaken van LTH. Het hebben van angstklachten was het meest geassocieerd met atypische lichamelijke klachten en een vermijdende coping het meest met atypische neurologische klachten. Een voorgeschiedenis met angstklachten bleek niet van invloed te zijn op het ontstaan van atypische klachten na LTH. Opvallend was dat overdrijven of simuleren, malingering en betrokkenheid bij een letselschadeprocedure géén significante voorspellers waren voor het ontstaan van atypische klachten na LTH.

We moeten dus voorzichtig zijn met het interpreteren van atypische klachten na LTH als overdrijving of zelfs simulatie. Het ten onrechte verdenken van patiënten van overdrijven of simuleren van klachten schaadt de arts-patiëntrelatie en leidt er mogelijk toe dat een patiënt een passende behandeling wordt onthouden. Ook kan het een negatieve invloed hebben op een correcte afwikkeling van een eventuele letselschade procedure.

Concluderend kan gesteld worden dat bekende risicofactoren voor het ontwikkelen van een SSS en FNS, zoals angstklachten en een vermijdende coping, ook kunnen bijdragen aan het ontstaan van atypische neurologische en andere aanhoudende lichamelijke klachten na LTH. Dit past bij de veronderstelde biopsychosociale etiologie van aanhoudende lichamelijke klachten, waarbij er sprake is van een complex samenspel van verschillende elkaar beïnvloedende factoren.

Picon EL, Perez DL, Burke MJ, Debert CT, Iverson GL, Panenka WJ, Silverberg ND. Unexpected symptoms after concussion: Potential links to functional neurological and somatic symptom disorders. J Psychosom Res. 2021 Dec;151:110661

Afbeelding: Zara Joan Miller, uit the expositie Making Faces.  Klik hier voor bijbehorend artikel uit The Guardian.