Auteur: Judith Rosmalen. 

In dit boek legt Saskia de Bruin uit wat haar visie is op Somatisch Onvoldoende verklaarde Lichamelijke Klachten, oftewel SOLK. Ze beschrijft op basis van haar eigen ervaringen hoe zij denkt dat deze klachten ontstaan en hoe een gevoelvoller leven ze kan oplossen. Het boek bestaat uit vier delen. In het eerste deel worden SOLK verklaard en in het tweede deel wordt een mythologisch perspectief geschetst. Het derde deel gaat over de zoektocht naar een andere manier van leven, en het vierde deel gaat over gevoelvoller leven. Ook is er een voorwoord en een neurologische bijlage geschreven door Marten Klaver.

Ik ben niet enthousiast over dit boek. In het eerste deel bespreekt Saskia de Bruin eerst een aantal bestaande en oudere theorieën over SOLK. Zij beargumenteert dat al deze verklaringen wijzen op een dieper onderliggend probleem, namelijk een onderliggende neurose. Haar visie is dat alle SOLK verklaard kunnen worden uit verdrongen emoties. Deze gedachtegang sluit aan bij de limbische verklaring zoals eerder beschreven in het boek van Marten Klaver. De Bruin stelt dat deze verklaring de huidige visie op SOLK kan verbreden. Het tegendeel is waar.

De huidige visie op SOLK is dat het gaat om lichamelijke klachten waarbij we geen onderliggende lichamelijke afwijkingen kunnen vinden. Bij elke patiënt spelen er andere factoren mee, waarbij zowel lichamelijke kwetsbaarheden als psychosociale factoren de mate van last bepalen, net als bij aanhoudende lichamelijke klachten door een bekende chronische ziekte. De kunst is nu net om samen met de patiënt te onderzoeken hoe iemand het best geholpen kan worden om minder last van de klachten te krijgen.

In dit boek wordt een beeld geschetst waarin de oorzaak van SOLK bij elke patiënt hetzelfde is, namelijk verdrongen emoties. De aanname daarbij is dat bewust ervaren negatieve emoties geen klachten geven, wat mij een onjuiste aanname lijkt. Er is volgens de auteur een onbewuste oorzaak van klachten, en een onbewuste reden voor het langdurig in stand houden van klachten. Emoties lijken ook een eigen wil te hebben in haar opvatting: emoties willen gevoeld worden en zoeken een lichamelijke uitweg via SOLK wanneer ze geen emotionele expressie kunnen vinden. Klachten worden gezien als boodschap van het lichaam, met als voorbeelden astma gerelateerd aan een stressor die zo beangstigde dat het de adem benam, iemand met duizeligheid die uit het lood geslagen was door een gebeurtenis, en iemand die het gevoel had zelf het hoofd boven water te moeten houden en daarom last van kaken, nek en schouders kreeg. Het boek leunt mijns inziens te veel op symboliek, en het tweede deel over het mythologisch perspectief voegde voor mij niets toe.

Waar ik het wel helemaal mee eens ben, is dat mensen door lichamelijke klachten in een vicieuze cirkel kunnen belanden met lichamelijke, emotionele, gedragsmatige, sociale en mentale gevolgen. Dat is echter geen nieuw inzicht, maar de basis van de huidige behandelingen, en het geldt voor begrepen en onbegrepen lichamelijke klachten. Ook geeft het boek goed weer dat de relatie tussen weefselbeschadiging en pijn niet zo sterk is als men vaak denkt. Ook dat is relevant voor begrepen en onbegrepen klachten.

In het laatste deel van het boek staan de therapievormen die volgens de auteur kunnen helpen bij herstellen van SOLK. Volgens de auteur helpt een emotie- en lichaamsgerichte aanpak het meest, maar daar is geen wetenschappelijke evidentie voor. Therapievormen die wel hun waarde hebben bewezen, zoals cognitieve gedragstherapie, hypnotherapie en EMDR missen in het geheel. De lijst bevat wel biodanza en het zeer omstreden Past Reality Integration van Ingeborg Bosch.

Ik weet uit gesprekken dat therapeuten die deze zienswijze hanteren goede resultaten zien in hun praktijk en daardoor in deze benadering geloven. Dit soort therapeuten behandelen echter alleen de mensen die zich aangesproken voelen door deze zienswijze. Een grote groep patiënten met onbegrepen klachten herkennen zich hier niet in, en voor hen werpt deze zienswijze juist een drempel op om hulp te zoeken. Prima als er een op onderliggende emoties gebaseerd behandelaanbod is voor mensen die zich daartoe aangesproken voelen. Maar laten we niet het idee van verdrongen emoties opdringen aan alle patiënten en hun omgeving, want voor het idee dat verdrongen emoties de verklaring voor alle SOLK zijn is geen wetenschappelijke basis.

Judith Rosmalen is hoogleraar psychosomatiek aan het Universitair Medisch Centrum Groningen. 

‘SOLK, Somatisch onvoldoende verklaarde lichamelijke klachten’ – Saskia de Bruin m.m.v. Marten Klaver, AnkhHermes uitgeverij, 2021. ISBN: 9789020216929, 192 pagina’s.