Auteur: Kim Haverlag.

Bij een Functioneel Neurologische Stoornis (FNS) heeft een patiënt klachten die lijken op een neurologische stoornis, maar die geen onderliggende neurologische schade als oorzaak hebben. Klachten zijn bijvoorbeeld loopstoornissen, verlammingsverschijnselen of wegrakingen.

Onder FNS vallen ook functionele bewegingsstoornissen, waarbij schokken en tremoren veel voorkomen. Uit eerdere case-reports is gebleken dat behandeling middels botox injecties goede resultaten geeft bij dit type functionele bewegingsstoornissen. De hypothese is dat botox de hyperactiviteit van de spieren blokkeert, en daardoor het bewegingspatroon weer kan normaliseren.

De auteurs van onderstaand artikel hebben een randomised controlled clinical trial opgezet in het Amsterdam UMC naar de resultaten van behandeling met botox injecties in vergelijking met placebo injecties bij 48 patiënten met functionele schokken en tremoren. Uitkomstmaten waren motorische symptomen, ziektelast, spierzwakte, handicap, kwaliteit van leven en psychiatrische klachten, gemeten middels vragenlijsten. Daarnaast werden patiënten beoordeeld op verbetering van symptomen gebaseerd op videobeelden voor- en na behandeling.

De auteurs hadden vooraf verwacht dat er in de placebo groep niet veel verbetering zou zijn, omdat de meeste patiënten chronische symptomen hadden en al meerdere behandelingen hadden ondergaan. De uitkomsten waren daarom verrassend: er was geen voordeel van botox injecties ten opzichte van placebo injecties. Aan het eind van de trial was bij 64% van patiënten in de botoxgroep en in 57% van de placebogroep een klinisch revelante verbetering in motorische symptomen te zien. Dit verschil was niet statistisch significant verschillend (p=0.77).

De conclusie van dit onderzoek is dus dat botox op zichzelf geen werking lijkt te hebben bij functionele bewegingsstoornissen, maar dat er wel een groot placebo-effect is van het geven van een injectie, zelfs bij chronische klachten.
Het roept de vraag op hoe dit placebo-effect optimaal te gebruiken in de dagelijkse behandeling, want een placebo-injectie geven zonder dat de patiënt dit weet mag natuurlijk niet. Het zou interessant zijn te onderzoeken of er ook nog steeds een positief effect op de klachten is als patiënten weten of ze botox of placebo krijgen. Daarnaast is het ook belangrijk rekening te houden met grote placebo-effecten bij het verrichten van toekomstig onderzoek naar behandeling bij FNS.

Kim Haverlag is co-assistent geneeskunde in het Deventer Ziekenhuis.

Dreissen YEM, Dijk JM, Gelauff JM, et al. Botulinum neurotoxin treatment in jerky and tremulous functional movement disorders: a double-blind, randomised placebo-controlled trial with an open-label extension. Journal of Neurology, Neurosurgery & Psychiatry 2019;90:1244-1250.