Auteur: Lineke Tak.

Op SOLK.nl schrijven we regelmatig over het effect van verschillende behandelingen bij verschillende patiënten met somatisch onvoldoende verklaarde lichamelijke klachten (SOLK), functioneel somatische syndromen en somatisch-symptoomstoornissen.

Wat is echter de belangrijkste uitkomstmaat? Afname van de lichamelijke klachten? Maar wat als er ook belangrijke negatieve effecten zijn van een behandeling, die niet gemeten worden, zoals toename van frustratie bij patiënten bij wie effect uitblijft? Of als de lichamelijke klachten weliswaar afnemen, maar psychische klachten toenemen? En is een behandeling zinvol voor een individu als de lichamelijke klachten hetzelfde blijven, maar het dagelijks functioneren met die klachten wel verbetert? En kan het zijn dat er een afname van de lichamelijke klachten gemeten wordt, maar dat de patiënt helemaal geen behandelsucces ervaart? Het antwoord op deze vragen kan per patiënt verschillend zijn.

Het European Network on Somatic Symptom Disorders group (EURONET-SOMA) heeft met meer dan 20 experts uit het onderzoeksveld bediscussieerd welke uitkomstmaten bij voorkeur in klinische trials gerapporteerd zouden moeten worden (Rief e.a., 2017).

In consensus overleggen zijn ze tot de volgende kerndomeinen gekomen:

(1) Classificatie van de lichamelijke klachten, co-morbide psychische stoornissen (met gebruik van gestructureerde interviews), duur van de klachten, somatische co-morbiditeit en eerdere behandelingen.

(2) Locatie en intensiteit van de lichamelijke klachten en belemmeringen in het dagelijks functioneren hierdoor.

(3) Psychische en gedragsmatige kenmerken bij patiënten en biologische markers hiervan.

(4) Gevolgen van de aandoening (kwaliteit van leven, beperkingen, zorgconsumptie, gezondheidszorgkosten).

(5) Behandelsucces vanuit perspectief patiënt, tevredenheid over de behandeling.

(6) Ongewilde negatieve effecten van de behandeling.

De EURONET-SOMA groep raadt aan te overwegen deze zes voorgestelde domeinen te meten en doet ook suggesties voor geschikte instrumenten. Deze kerndomeinen zijn geen starre richtlijnen, maar een ondersteuning verder te komen in het veld. Wel raden ze aan voor kerndomein 2 áltijd twee simpele numerieke schalen af te nemen: de intensiteit van de lichamelijke klachten (op een schaal van 1 tot 10) en de belemmering in dagelijkse activiteiten door de lichamelijke klachten (op een schaal van 1 tot 10). Dit zou helpen de resultaten uit het onderzoeksveld beter vergelijkbaar te maken in meta-analyses of Cochrane reviews. In de klinische besluitvorming zal dit uiteindelijk helpen beter toe te kunnen spitsen welke behandeling het best zou passen bij een individuele patiënt.

Rief W, Burton C, Frostholm L, Henningsen P, Kleinstäuber M, Kop WJ, Löwe B, Martin A, Malt U, Rosmalen J, Schröder A, Shedden-Mora M, Toussaint A, van der Feltz-Cornelis C. Core Outcome Domains for Clinical Trials on Somatic Symptom Disorder, Bodily Distress Disorder and Functional Somatic Syndromes: EURONET-SOMA Recommendations. Psychosom Med. 2017 Jul 7.