Gastauteur: Evelien Peeters.

Somatisch Onvoldoende Verklaarde Klachten (SOLK) komen binnen vrijwel iedere medische discipline frequent voor. Vaak vinden er meerdere consulten plaats, aanvullend onderzoek en doorverwijzing naar een ander discipline. Dit kost tijd, geld en vaak de nodige frustratie bij zowel patiënt als arts. Het stellen van de werkhypothese SOLK behoeft gedegen vakkennis en is gebaat bij multidisciplinair overleg, vooral met de eerste lijn. Mede door onbekendheid met SOLK, het huidige defensieve geneeskundetijdperk en onwetendheid ten aanzien van de juiste uitleg en begeleiding, treedt nog vaak een vertraging op voor er aan SOLK gedacht wordt. Ondanks de hoge prevalentie van SOLK, wordt er in de medische opleidingen relatief weinig aandacht aan besteed.

Het is de uitleg en bejegening rondom SOLK waar Weiland e.a. (2014) onderzoek naar deden. Zij stelden een 14-urig trainingsprogramma op voor arts-assistenten in opleiding (AIOS) en medisch specialisten. Hierin werden technieken uit de cognitieve gedragstherapie ingezet om de gespreks- en anamnesetechnieken te verbeteren zodat de patiënt op een positieve manier werd geïnformeerd over niet-afwijkende testuitslagen en onnodig aanvullend onderzoek werd tegengegaan. De gevraagde en gegeven informatie was gestoeld op het biopsychosociale model.

Het programma werd getest in een multi-center randomized controlled trial waarbij de interventie bestond uit de training. De controlegroep ontving geen extra informatie. Beide groepen maakten voor en na de interventie in totaal zes video-opnames van spreekkamergesprekken, waarbij vooraf de verwachting was dat het om SOLK zou gaan. De communicatietechnieken werden door minimaal twee geblindeerde onderzoekers gescoord. Er werd gecorrigeerd voor het aantal opleidingsjaren. Patiënten werd pas na de video-opname verteld dat het een studie naar SOLK betrof. Casus waarbij een somatische aandoening gevonden werd, werden geëxcludeerd. De artsen evalueerden de training met 3-punts Likert schalen.

In totaal 123 artsen en 478 patiënten van 11 medisch specialismen werden geïncludeerd tussen 2011 en 2014. Van de artsen voltooide 80% de studie en 449 video opnames werden geanalyseerd. De getrainde artsen namen effectiever de anamnese af (p < 0,001), vatten de informatie samen op een meer patiëntgerichte manier (p = 0,001) en gaven betere uitleg over SOLK en de rol van onderhoudende factoren (p < 0,05) dan ongetrainde artsen. Er werd geen statistisch significant effect gemeten wat betreft doorverwijzing of begeleiding. De training werd door artsen beoordeeld met een 2,79 gemiddeld.

Kanttekeningen kunnen worden geplaatst bij de lange inclusieduur waarbij ‘vervuiling’ van de onderzoeksgroep kan plaatsvinden door onder meer de verwachte groei in kwaliteit tijdens de opleiding en meer aandacht voor het onderwerp binnen een vakgroep. Het zou een grote meerwaarde hebben gehad als de ervaringen van de patiënten ook geëvalueerd zouden zijn, er werden echter onvoldoende vragenlijsten geretourneerd.

Dit onderzoek onderstreept de waarde van specifieke trainingen voor het leren omgaan met patiënten met SOLK voor artsen. Informatieoverdracht wordt efficiënter na een training, waarbij de verwachting leeft dat dit zorgcontacten en daarmee zorgkosten zal terugdringen. Tevens kan het de frustratie verminderen die nu vaak door zowel patiënt als arts ervaren wordt. Ik onderschrijf dan ook de aanbeveling van de auteurs om specifieke SOLK- communicatietrainingen op te nemen in de opleidingen van specialisten die frequent in aanraking komen met patiënten met SOLK. In de toekomst zou onderzocht kunnen worden of patiënten ook consulten beter waarderen en mogelijk zorgconsumptie, gemeten over een langere periode, afneemt.

Evelien Peeters is arts-assistent in opleiding tot internist aan het UMCU, Utrecht.

Weiland e.a. Training Medical Specialists to Communicate Better with Patients with Medically Unexplained Physical Symptoms (MUPS): A Randomized, Controlled Trial. PLOS One. 2015: 10 (9).