Gastauteur: Agnes Schrier.

Er is geen wetenschappelijke evidentie voor effectiviteit van het gebruik van opioïde pijnstillers, zoals oxycodon en morfine, bij fibromyalgie (FM) (Gaskell e.a. 2014).  Toch worden ze in de klinische praktijk regelmatig voorgeschreven en gebruikt. Vorige week werd op SOLK.nl een artikel beschreven waar gewaarschuwd werd voor misbruik. Maar wat als een patiënt eenmaal opïoide pijnstillers gebruikt. Kan hij of zij er dan nog vanaf komen? Dat blijkt wel degelijk mogelijk, zo beschrijven medewerkers van het Mayo Clinic Pain Rehabilitation Center (Cunningham e.a. 2016).

In hun publicatie beschrijven ze retrospectief een cohort van 159 patiënten met FM die gedurende drie weken deelnamen aan een vijfdaagse interdisciplinaire dagbehandeling voor pijnrevalidatie. Parallel aan het programma werd met alle patiënten een afbouwschema voor al hun pijnstillers, inclusief de opioïde pijnstillers, afgesproken.

Van de 59 patiënten met FM gebruikten er 55 dagelijks opioïde pijnstillers, waarbij oxycodon het meest gebruikt werd. In 10 tot 28 dagen bouwden allen (!) dit af naar 0. Aan het eind van het deeltijdprogramma waren deze 55 ex-gebruikers van opioïde pijnstillers wat betreft ervaren pijn, welbevinden en functioneren evenveel verbeterd als de patiënten die geen opioïde pijnstillers hadden gebruikt (en dus alleen hun niet-opioïde pijnstillers hoefden af te bouwen). Ze hielden alleen iets hogere depressie scores.

Er is wel een kanttekening te plaatsen bij de generaliseerbaarheid van deze studie. De patiënten waren merendeel hoogopgeleid en gemotiveerd voor afbouw van pijnstillers, want ze wisten al voor start dat dit een onderdeel was van de behandeling. Er wordt niet gemeld of de patiënten verslavingsproblemen hebben; waarschijnlijk was dat niet het geval. Er zijn geen follow-up gegevens van terugvalpercentages betreft gebruik van opioïde pijnstillers en pijnstillers in het algemeen. Uit de literatuur worden percentages van 13% tot 22% aangehaald.

Toch zijn uit de ervaringen van de Mayo Clinic Pain Rehabilitation Center leerpunten te halen. Afbouw van pijnstillers in het algemeen en opioïde pijnstillers in het bijzonder is mogelijk in een periode van enkele weken bij patiënten met FM. In het programma zaten veel ingrediënten voor een succesvolle afbouw: een intensief multidisciplinair deeltijdprogramma gericht op pijnrevalidatie, afbouwschema’s voor alle pijnstillers, een terugvalpreventieplan, terugkomdagen en advies om alle pijnstillers te vermijden in de eerste maanden na het programma.

Agnes Schrier werkt als psychiater in Utrecht en Amersfoort bij i-psy Interculturele Psychiatrie. Zij is lid van de Specialismegroep Somatische Symptoomstoornissen van de Parnassia Groep.

Cunningham JL, Evans MM, King SM, Loukianova LL. Opioïd tapering in fibromyalgia patients: experience from an interdiscipliary pain rehabilitation program. Pain Medicine 2016; 0: 1-10 (advance access publication).