Auteur: Neelke Elstiņš-Tromp. 

In het hieronder besproken artikel wordt een casus beschreven van een 24-jarige Pakistaanse vrouw die sinds 6 jaar in Australië woonde en zich presenteerde met maagklachten en uiteenlopende bijkomende klachten waarvoor geen somatische verklaring gevonden kon worden. Een Zuid-Aziatische psychiater in opleiding herkende bij haar het cultuurgebonden syndroom Dharan Sarakna en schreef een traditionele behandeling voor waarop patiënte voorspoedig herstelde.

Cultuurgebonden syndromen worden in de vierde editie van de Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (de DSM-IV) omschreven als ‘locatie-specifieke patronen van afwijkende gedragingen of belevingen die in de eigen cultuur worden beschouwd als aandoeningen of ziektes en onder een lokale naam bekend zijn.’ De syndromen komen gewoonlijk alleen voor in specifieke gemeenschappen of culturen en komen niet overeen met een DSM-IV categorie.

In de opvolger van de DSM-IV, de DSM-V, wordt gesproken over culturele syndromen en is de omschrijving gewijzigd naar ‘clusters van symptomen en toegeschreven oorzaken die tegelijkertijd optreden bij patiënten die deel uitmaken van een specifieke culturele groep of context, en die lokaal als een coherent patroon van ervaringen worden gezien.’

Dharan Sarakna (ook wel Nabhi Sarakna genaamd) is een cultuurgebonden syndroom dat zich voordoet in Zuid-Azië. De woorden Dharan en Nabhi betekenen letterlijk vertaald ‘navel’. Met Sarakna wordt een langzame verschuiving of beweging aangeduid. Het syndroom wordt gekenmerkt door hevige menstruatiepijnen, toename van bloedverlies bij de menstruatie, plotselinge en langdurige obstipatie, diarree, misselijkheid, braken, en pijn in de kuiten, dijen, rug en buik. Gewoonlijk wordt het uitgelokt door zwaar tillen, klimmen, uitglijden, plotselinge draai- of buigbewegingen of seksuele activiteit, bewegingen waarbij de navel verplaatst raakt, met een verstoring van de zenuwen, buikspieren en de prana (energiestroom) als gevolg.

De betreffende patiënte was opgenomen in een ziekenhuis in Sydney nadat zij zich voor de vierde keer in een week had gemeld vanwege maagpijn, rugpijn, misselijkheid, afvallen, opgeblazen gevoel en wisselende obstipatie. Er bleek sprake te zijn van dehydratie en hypotensie. Uit aanvullende onderzoeken kwamen geen bijzonderheden naar voren. Ze kreeg vocht per infuus, paracetamol en metoclopramide, maar hierop ervaarde ze geen verlichting van haar klachten.

Toen haar ontslag werd aangekondigd, raakte ze hevig geëmotioneerd, ze begon te gillen en kort daarna verloor ze haar bewustzijn. Ze werd toen doorverwezen naar de consultatieve psychiatrische dienst. Patiënte bleek haar klachten te wijten aan Dharan Sarakna wat ze tien jaar eerder ook had gehad en waarvoor ze toen naar tevredenheid was behandeld door een lokale medicijnvrouw. De diagnose Dharan Sarakna werd gesteld en patiënte kreeg twee traditionele behandelingen bestaande uit corrigerende yogahoudingen waarbij de rechte buikspieren en rugspieren worden versterkt, gecombineerd met massages van het abdomen. Haar klachten waren hierna beduidend verminderd.

Met deze casusbeschrijving beogen de auteurs aandacht te vragen voor het belang van de persoonlijke en sociaal-culturele betekenissen die een patiënt aan zijn klachten hecht, met name als de patiënt een andere culturele achtergrond heeft dan de behandelaar. Zij zijn van mening dat westerse en traditionele benaderingen en behandelingen gecombineerd zouden moeten worden ten aanzien van somatisch onvoldoende verklaarde klachten bij dergelijke patiënten. De diagnose van een cultuurgebonden syndroom kan de behandelrelatie verbeteren en helpen bij het vinden van een consensus over het beleid, bijvoorbeeld over een (aanvullende) traditionele behandeling. Tegelijkertijd moet men bij een complementaire behandeling wel oog moet blijven houden voor de risico’s en bijwerkingen hiervan en dit ook met de patiënt bespreken.

Deze aanbevelingen sluiten aan bij de benadering van transculturele problematiek die wordt beschreven in een toonaangevend boek op dit gebied, een aanrader voor mensen die hier meer over willen lezen, ‘Transculturele psychiatrie’ van Frank Kortmann.

Referenties

Wand, R. Kaur. Dharan or Nabhi Sarakna: a cultural syndrome presenting with unexplained medical symptoms. Psychosomatics, 55(2), p. 207-209. 2014.

Kortmann. Transculturele psychiatrie: van praktijk naar theorie. Van Gorcum. 2010. ISBN 9789023247029.