Auteur: Judith Rosmalen. 

Grip op SOLK is een boek waarin het Zelfactie Energie- en Herstelmanagement (ZEHM)-programma wordt beschreven. Om verwarring te voorkomen: dit boek Grip op SOLK heeft niets te maken met Grip op klachten, het eHealth system dat wordt ontworpen om de diagnostiek en behandeling van SOLK-patiënten te ondersteunen.

Het interessante van het boek zit in de beschrijving van het ZEHM-programma en de ervaringen van de auteurs hiermee. Het documenteren van behandelprogramma’s kan andere behandelaren nieuwe kennis en inzichten geven en maakt het mogelijk om behandelingen verder te ontwikkelen. Het ZEHM programma is een combinatie van fysiotherapie en psychotherapie. Het fysiotherapeutisch deel bestaat uit bewegen, energiemanagement en ontspannings- en ademhalingsoefeningen. Bij het psychotherapeutische deel staan cognities, emoties, gedrag en sociale gevolgen van lichamelijke klachten centraal. Deze worden benaderd met elementen uit de client-centered therapie, Acceptant and Commitment Therapy en Cognitieve Gedrags Therapie. ZEHM is een intensief programma; in de voorbeeld casus in het boek was er sprake van negen maanden fysiotherapie en psychotherapie, zowel in groepsverband als individueel, en dan nog follow up sessies. Helaas is er geen effectonderzoek naar het ZEHM-programma dat de positieve ervaringen van de auteurs onderbouwt, maar dat staat volgens het boek wel in de planning.

De wetenschappelijke onderbouwing van de achtergronden van het programma schiet echter te kort. Het boek bevat veel kleine onjuistheden. Zo gaat het over een systematische review op basis van random clinical trials (toch echt iets anders dan randomized controlled trials), en kloppen diverse definities niet helemaal. Ook wordt er te weinig onderscheid gemaakt tussen meningen en feiten, en krijgen internetbronnen hetzelfde gewicht als peer-reviewed publicaties. In de geciteerde literatuur staat niet altijd hetgeen waarvoor het geciteerd wordt. Het boek leunt op een hele beperkte selectieve set literatuur. De bewering op de achterflap, dat het boek het brede veld van SOLK wat betreft zienswijzen, verklaringen en interventies inzichtelijk maakt, is onjuist. Dat wat als wetenschappelijke consensus wordt gepresenteerd is dat vaak helemaal niet. Een voorbeeld is de monocausaliteit die de auteurs beschrijven als de huidige common sense in de wetenschap, terwijl SOLK in de wetenschappelijke literatuur juist altijd worden gezien als multifactorieel.

De allostasetheorie wordt door de auteurs gepresenteerd als het wetenschappelijke kader dat hun therapie onderbouwt. Deze als zeer recent inzicht geïntroduceerde theorie stamt echter al uit 1993, en de verbanden tussen allostatische belasting en SOLK zijn complex en niet onomstreden. Ik kan me wel voorstellen dat deze theorie patiënten kan helpen hun klachten in een kader te plaatsen, maar wetenschappelijk bewezen is het verband met SOLK niet.

De ondertitel van Grip op SOLK is ‘Een praktische aanpak voor onverklaarde lichamelijke klachten vanuit neurobiologisch perspectief’. Mijn eindconclusie is dat de praktische aanpak interessant is maar het neurobiologische perspectief tekort schiet.

Judith Rosmalen is hoogleraar Levensloop psychiatrische epidemiologie van emotionele stoornissen, in het bijzonder de somatisatie stoornissen aan het Universitair Medisch Centrum Groningen.