Auteur: Marieke Goossens.

Ongeveer 10% van de Nederlandse bevolking heeft prikkelbare darm syndroom (PDS), waarbij de ernst van de klachten varieert van licht tot invaliderend. De meeste patiënten geven aan dat de samenstelling van de voeding invloed heeft op hun klachten. Recent is in Australië door een onderzoeksgroep het FODMAP-beperkt dieet ontwikkeld dat effectief lijkt bij patiënten met PDS. FODMAP staat voor ‘fermenteerbare oligo-, di-, monosacchariden en polyolen’. Dit zijn kleine koolhydraten die in grote hoeveelheden in onze voeding voorkomen en door de darmflora vergist kunnen worden. De hypothese is dat een te grote hoeveelheid FODMAP’s in de darmen door verhoging van de intraluminale druk  via osmose (toename volume) en fermentatie (toename gassen) PDS-klachten kunnen veroorzaken.

Het FODMAP-beperkt dieet is een eliminatiedieet gericht op diverse kleine koolhydraatmoleculen tegelijk, vergelijkbaar met een lactosebeperkt dieet bij lactose-intolerantie. Het FODMAP-beperkt dieet bestaat uit twee fasen; de eliminatiefase en de herintroductiefase. In de eliminatiefase van tenminste zes weken wordt een streng dieet gevolgd waarin alle voedingsmiddelen die rijk zijn aan FODMAP’s worden vermeden, met als doel te onderzoeken of er een effect is van het dieet. In de herintroductiefase wordt, indien er een significante klachtenvermindering is opgetreden, per week de gevoeligheid voor één van de FODMAP’s getest. Over het algemeen bestaat er een intolerantie voor 1 of 2 groepen moleculen. Het is geen eenvoudig te volgen dieet en daarom alleen geschikt voor gemotiveerde patiënten.

De onderzoeksresultaten uit Australië lijken veelbelovend. In een aantal niet-gerandomiseerde studies ( o.a. Staudacher et al, 2011) laat 68 – 87% van de patiënten met PDS een significante klachtenreductie zien ten opzichte van het eigen dieet, waarbij  49% vermindering van de klachten ervaart. In gerandomiseerde onderzoeken ( Halmos et al, 2014; Ong et al, 2010; Staudacher et al, 2012) ervaart 37 – 45% van de patiënten met PDS een afname van hun klachten, vergeleken met een controlegroep met een standaard dieetadvies. Toch zijn de huidige onderzoeken nog controversieel vanwege het geringe aantal, hun opzet en het ontbreken van lange termijngegevens. In de controlegroep zou men dan idealiter een ander dieet moeten volgen in plaats van een normaal dieet.

In Nederland zijn steeds meer patiënten met PDS die het FODMAP-beperkt dieet willen gaan proberen. In het Martini Ziekenhuis wordt daarom een behandeling aangeboden op basis van de dieetrichtlijnen zoals in Australië zijn ontwikkeld. In 2013 is gestart met de behandeling van 30 patiënten met PDS met het FODMAP-beperkt dieet. Twee zijn voortijdig gestopt. Bij 22 van de 28 overgebleven patiënten verminderden de klachten zodanig dat zij gemotiveerd waren het dieet te blijven volgen en de herintroductiefase in te gaan. Dit zijn echter observationele data zonder randomisatie.

In Nederland zijn al websites waarop het FODMAP-beperkt dieet wordt gepromoot.  Het onderzoek moet echter eerst gerepliceerd worden in RCT’s van goede kwaliteit voordat er conclusies over de werkzaamheid getrokken kunnen worden. Daarnaast is er verder onderzoek nodig naar de langetermijneffecten op het gebied van klachtenreductie en veiligheid van het FODMAP-beperkt dieet.

Van der Waaij  LA, Stevens, J. FODMAP-beperkt dieet bij prikkelbaredarmsyndroom. Ned tijdschr geneeskd 2014:158;A7407